HalkTV’den Barış Soydan’ın yazısına göre Borsa İstanbul geçen yıl dünyanın en çok kazandıran borsasıydı, yıl genelinde yüzde 200’e yakın bedel kazandı. Bu nasıl oldu? Türkiye’de petrol mü bulundu?
Karadeniz’de bulunduğu söylenen doğalgaz çıkarıldı ve doğalgaz faturası mı sıfırlandı? Sene başında 50 milyar dolardan fazla ekside olan Merkez Bankası’nın Swap (Para takası) hariç rezervi bir anda artıya mı geçti? Cari açık kapandı, enflasyon mu düştü? Türkiye dünyanın en büyük 10 iktisadı ortasına mı girmek üzere?
Hayır, bunların hiçbiri olmadı. Türkiye dünyanın en büyük 10 iktisadı ortasına girmek bir yana, en büyük 20 liginden düşmek üzere. Cari açık kapanmadı, daha da büyüdü, üç katına çıktı. Karadeniz’de bulunduğu söylenen doğalgazı çıkarmanın ekonomik açıdan manalı olup olmayacağını hâlâ bilmiyoruz, Türkiye geçen yıl 100 milyar dolarla tarihinin en yüksek dış ticaret açığını verdi. Merkez Bankası’nın Swap hariç rezervi de hâlâ ekside 50 milyar dolar civarında. Öyleyse borsa geçen yıl nasıl patladı?
Çünkü Türkiye’de enflasyondan korunmak için diğer hiçbir alternatif kalmamıştı. Aşağıdaki grafikte finansal yatırım araçlarının son bir yıldaki enflasyondan arındırılmış getirilerini görüyorsunuz:
Geçen yıl parasını bankada mevduat faizinde tutanlar, tasarruflarının üçte birinin enflasyon karşısında eridiğini gördüler. Dolar, Euro ve altında tutanların parası da enflasyon karşısında gerçek olarak eridi. Zira iktisat idaresi Merkez Bankası’nın rezervinden yaptığı satışlarla doların, Euro’nun ve altının yükselmesine müsaade vermedi. (Altında global ekonomik şartlar da rol oynadı.) İşte bu atmosfer, kara kara parasını enflasyondan nasıl koruyacağını düşünenleri zarurî istikamet olarak borsaya yönlendirdi.
Bu, iktidarın işine yaradı, hâlâ da yarıyor. Tasarruf sahibinin dolar, Euro ve altın yerine borsaya yönelmesi, TL’de kalması manasına geliyordu, geliyor. Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’nin geçen yaz “Vatandaşın nereye yöneleceği açık” diyerek borsayı işaret etmesi, Eylül’de “BIST 100 endeksi 2 aydır rekor üstüne rekor tazeliyor. Borsa İstanbul, halka açık şirketlerimiz ve yatırımcılarımız açısından her geçen gün daha da cazip hale geliyor” demesi nedensiz değildi.
Bu açıklamalar yıllarca çalışarak oluşturduğu tasarrufunu muhafazaya çalışan vatandaşta, “Hükümet seçim öncesinde borsayı sahipsiz bırakmaz” fikrinin oluşmasına neden oldu. Bu fikir, çok risk almalarının önünü açtı. O denli ya, yetkili ağızların hiçbirinin borsa konusunda vatandaşı uyarmadığı bir ülkede öbür nereye yatırım yapılacaktı?
Borsanın birinci yükselişinde geçtiğimiz yıllarda çok ucuz kalmasının hissesi büyüktü. Ancak payların pek birden fazla soluksuz yükseliş sonucunda değerli düzeylere geldiler. “Hükümet seçim öncesinde borsayı sahipsiz bırakmaz” fikriyle borsaya gelen tasarruf sahiplerinin birçoğu, onlardan evvel yüzde 400-500, hatta yüzde 1000 yükselmiş olan payları bu değerli düzeylerden aldılar.
Her çıkışın bir inişi var. Borsa İstanbul’un soluksuz çıkışı geçtiğimiz hafta sona erdi, BİST 100 Endeksi geçen Perşembe yüzde 7’den fazla, bu Salı da yüzde 5’ten fazla kıymet kaybetti.
Salı günü yaşanan sert düşüş sonrasında Cumhurbaşkanlığı’ndan iktisat idaresine sert ültimatom gittiği, toplantı üzerine toplantı yapıldığı, düşüşü durdurmak için neler yapılabileceğini ele alındığı konuşuluyor.
Nitekim Sermaye Piyasası Şurası Salı gecesi apar topar bir kararla, zıt repo süreçlerinin borsada teminat olarak kullanılacağı son tarihi uzattı.
Bu ortada algoritmik süreçleriyle borsaya taraf veren büyük bir aracı kurumun uyarıldığı, bu tipteki süreçlerin kısıtlanmasının masaya yatırıldığı da konuşulanlar ortasında.
Bunların da tesiriyle borsa dün yükseldi. Lakin yarın ne olacağını bilmiyoruz. Çok şişmiş çok sayıda payın bulunması, düşüşün geri dönme ihtimalini artırıyor.
Ekonominin bütün istikrarları bozulduğu için borsanın da bozulmuş durumda.
